Friday, September 07, 2012
Kaart van Naarden-Bussum (uitgave 1940)
Deze kaart geeft de situatie weer tijdens de evacuatie in Mei 1940
Saturday, April 30, 2011
EVACUATIE VESTINGBEWONERS NAARDEN MEI 1940
Luchtfoto van Vesting Naarden uit 1939. Op de voorgrond
de in 1939 gereed gekomen ''Doorbraak". Via deze nieuwe
weg reden de Naarders, met fietsen en voertuigen,
14 mei 1940 de Vesting uit in de richting van het station.
Geheel rechts de "Kippenbrug" waarlangs voetgangers bepakt
en beladen op weg gingen naar Station Naarden-Bussum.
De motorbakfiets waarmee het gezin De Gooijer
tijdens de evacuatie de Vesting Naarden verliet.
Op de bakfiets links naar rechts:
Frans de Gooijer, Frans Marquenie (niet van het gezin) ,
Annie de Gooijer, Corrie de Gooijer, Inie de Gooijer,
Henny van Dijk (vluchteling uit Rotterdam) , Nico de Gooijer
Thursday, April 06, 2006
EVACUATIE VESTING NAARDEN MEI 1940
Tijdens de Tweede Wereldoorlog wisselden de meest afschuwelijke
gebeurtenissen elkaar af. Daarom raakten minder dramatische zaken en ook
voorvallen met een goede afloop snel in het vergeetboek. Dit verhaal gaat
over de evacuatie van de Vesting. Achteraf leek dit op een tragikomische
operette. Niemand zette tot dusver duidelijk het hoe en waarom van de
evacuatie uiteen. Hierdoor ontstonden schampere verhalen, legenden en
allerlei misverstanden.
Het is algemeen bekend dat de Nederlandse legerleiding tot de jaren
veertig geloofde dat de Hollandse Waterlinie een waterdicht
verdedigingsfront was. Deze visie was minder belachelijk dan vaak wordt
voorgesteld. Zelfs de geallieerde overmacht moest aan het eind van de
oorlog een half jaar werkloos achter de Nederlandse rivieren blijven.
De Waterlinie liep van de IJsselmeerkust bij Naarden tot aan Rotterdam.
Het noodlot van de vesting Naarden was dat zij niet achter, maar voor het
geïnundeerde gebied lag. Verder vormde de verouderde Vesting juist een
zwakke plek in het verdedigingssysteem. Voor de Duitsers zou ze als
uitvalsbasis kunnen dienen.
Als zevenjarig jongetje beleefde ik deze meidagen intens. In mijn
herinnering is mij het volgende bijgebleven.
Vesting Naarden, tien mei 1940. Het is een dag met prachtig weer. We
spelen op het erf van de boerderij. Veel buurjongens zijn komen opdagen
met hun zelfgemaakte karren. Onze club heeft nog nooit zoveel karren
bij elkaar gehad. Oude kinderwagenonderstellen met twee plankjes erop
getimmerd. Bij de luxe exemplaren kun je zelfs de voorwielen sturen met
een stuk touw. We spelen na wat om ons heen gebeurt. Naarden is een
garnizoensplaatsje waar regelmatig militaire voertuigen rijden. Op ons
maakt dit grote indruk. We apen de soldaten na, vormen een transport en
rijden achter elkaar. Dan komt ma naar buiten: "Jongens allemaal naar
huis!" Het spel is afgelopen.
Thuis worden de ruiten in de achterkamer beplakt met bruine stroken
plakband. Dat is tegen vallende glassplinters bij explosies. Het zijn
voorzorgen op advies van de Luchtbeschermingsdienst. Voor ons raam met de
kleine sponningen is dat 'overbodige luxe'. De radio staat voortdurend
aan. Steeds hoor je een monotone stem: "Luchtwachtdienst, luchtwachtdienst
... parachutisten boven Haarlem ... luchtwachtdienst ..."
Het is Pinksteren en de zon schijnt door het raam naar binnen. we liggen
op de grond in de kamer. Buiten klinkt vliegtuiggeronk. Ik meen zelfs een
luchtgevecht gezien te hebben.
Derde Pinksterdag, 14 mei.
_____________________________________________________________
Afbeeldingen:
Hoofdpoort Promerskazerne
http://www.tgooi.info/naarden/promers01.jpg
Bron:
_________________________________________________________
F.J.J. de Gooijer
http://gooijer.nl.jouwpagina.nl/
Voor afbeeldingen en foto's, zie:
http://gooiland.vijftigplusser.nl
_____________________________________________________
gebeurtenissen elkaar af. Daarom raakten minder dramatische zaken en ook
voorvallen met een goede afloop snel in het vergeetboek. Dit verhaal gaat
over de evacuatie van de Vesting. Achteraf leek dit op een tragikomische
operette. Niemand zette tot dusver duidelijk het hoe en waarom van de
evacuatie uiteen. Hierdoor ontstonden schampere verhalen, legenden en
allerlei misverstanden.
Het is algemeen bekend dat de Nederlandse legerleiding tot de jaren
veertig geloofde dat de Hollandse Waterlinie een waterdicht
verdedigingsfront was. Deze visie was minder belachelijk dan vaak wordt
voorgesteld. Zelfs de geallieerde overmacht moest aan het eind van de
oorlog een half jaar werkloos achter de Nederlandse rivieren blijven.
De Waterlinie liep van de IJsselmeerkust bij Naarden tot aan Rotterdam.
Het noodlot van de vesting Naarden was dat zij niet achter, maar voor het
geïnundeerde gebied lag. Verder vormde de verouderde Vesting juist een
zwakke plek in het verdedigingssysteem. Voor de Duitsers zou ze als
uitvalsbasis kunnen dienen.
Het evacuatiedraaiboek
In 1939 had de overheid evacuatieplannen gemaakt. Ze waren bedoeld voor de
bewoners in en rondom het geïnundeerde gebied. Deze mensen moesten in
geval van oorlog in veiligheid worden gebracht in de 'Vesting Holland'.
(het gebied achter de Waterlinie). Er werden dikke draaiboeken gemaakt om
deze operatie zo vlot mogelijk te kunnen uitvoeren.
Na de oorlog werd de evacuatie geëvalueerd. De overheid gaf toen een
lijvig rapport uit met de titel 'Evacuaties in Nederland 1939-1940'. Over
de werkelijke toedracht van de evacuatie van de Vestingbewoners werd in
het rapport niet gerept. Wel vermeldde men hoe de evacuatie, volgens het
vooroorlogse plan, had moeten verlopen.
Aanvankelijk wilde men de meeste inwoners van de gemeenten Naarden, Bussum
en Huizen evacueren. In tegenstelling tot Muiderberg, dat midden in het
geïnundeerde gebied lag, zou dit niet direct bij het begin van de oorlog
gebeuren. Men dacht 30 treinen nodig te hebben om ongeveer 29.000 Naarders
en Bussummers naar Schagen en Heerhugowaard te brengen.
Deze plannen werden in een later stadium gewijzigd en in een nieuw
draaiboek uitgewerkt. De commandant van de brigade C (groep Naarden -
Vesting Holland) drong toen aan op een algemene evacuatie van alle wijken.
In de oorspronkelijke plannen dacht men namelijk een dichtbevolkte
arbeiderswijk in Bussum niet te evacueren. De wijk zou in 'veilig gebied'
liggen. Na het bijstellen van de plannen kwam men in de knoei met het
aantal opvangplaatsen in de zogenaamde vluchtoorden. Als oplossing koos
men ervoor de gemeente Huizen met zijn 6900 inwoners niet te laten
vertrekken. Volgens een eerder plan zouden de Huizers per boot over het
IJsselmeer via Volendam naar Waterland worden gebracht.
Pas op 4 mei kwam de commandant van het 'Oostfront van de Waterlinie' er
achter dat Naarden niet 8500 maar 9500 inwoners had. Drie dagen later had
men dit nieuwe gegeven reeds opgenomen in het vervoer- en evacuatieschema.
Uit Naarden zouden 8900 personen worden afgevoerd. De rest van de
inwoners, 600 personen, bleven achter om allerlei diensten draaiende te
houden. Via station Naarden-Bussum zouden 9 treinen vertrekken naar :
Bloemendaal (drie), Overveen (een), Aardenhout (een), Vogelenzang (een), Hoorn
(twee) en Blokker (een). Het aantal Naarders dat per gemeente werd ondergebracht
was: in Bloemendaal 6000, in Hoorn 1900 en in Blokker 1000.
Aan het einde van 1939 was het leger begonnen om weilanden in de omgeving
van Naarden onder water te zetten. In de 'Buitendijken' tussen Naarden en
Muiderberg werd IJsselmeerwater ingelaten. De weilanden kwamen 'dras' te
staan. In het Merwedekanaal werd het water opgezet tot 0,20 m boven NAP.
Zo was de toestand van 10 tot 12 mei 1940. Voor die tijd had men reeds het
vee uit Muiderberg afgevoerd naar plekken achter de Waterlinie. Het vee
van de Gooise boeren was begin mei, zoals ieder jaar, naar de Meenten
gebracht waar - ook tijdens alle oorlogsdagen - de koeien gemolken werden.
In 1939 had de overheid evacuatieplannen gemaakt. Ze waren bedoeld voor de
bewoners in en rondom het geïnundeerde gebied. Deze mensen moesten in
geval van oorlog in veiligheid worden gebracht in de 'Vesting Holland'.
(het gebied achter de Waterlinie). Er werden dikke draaiboeken gemaakt om
deze operatie zo vlot mogelijk te kunnen uitvoeren.
Na de oorlog werd de evacuatie geëvalueerd. De overheid gaf toen een
lijvig rapport uit met de titel 'Evacuaties in Nederland 1939-1940'. Over
de werkelijke toedracht van de evacuatie van de Vestingbewoners werd in
het rapport niet gerept. Wel vermeldde men hoe de evacuatie, volgens het
vooroorlogse plan, had moeten verlopen.
Aanvankelijk wilde men de meeste inwoners van de gemeenten Naarden, Bussum
en Huizen evacueren. In tegenstelling tot Muiderberg, dat midden in het
geïnundeerde gebied lag, zou dit niet direct bij het begin van de oorlog
gebeuren. Men dacht 30 treinen nodig te hebben om ongeveer 29.000 Naarders
en Bussummers naar Schagen en Heerhugowaard te brengen.
Deze plannen werden in een later stadium gewijzigd en in een nieuw
draaiboek uitgewerkt. De commandant van de brigade C (groep Naarden -
Vesting Holland) drong toen aan op een algemene evacuatie van alle wijken.
In de oorspronkelijke plannen dacht men namelijk een dichtbevolkte
arbeiderswijk in Bussum niet te evacueren. De wijk zou in 'veilig gebied'
liggen. Na het bijstellen van de plannen kwam men in de knoei met het
aantal opvangplaatsen in de zogenaamde vluchtoorden. Als oplossing koos
men ervoor de gemeente Huizen met zijn 6900 inwoners niet te laten
vertrekken. Volgens een eerder plan zouden de Huizers per boot over het
IJsselmeer via Volendam naar Waterland worden gebracht.
Pas op 4 mei kwam de commandant van het 'Oostfront van de Waterlinie' er
achter dat Naarden niet 8500 maar 9500 inwoners had. Drie dagen later had
men dit nieuwe gegeven reeds opgenomen in het vervoer- en evacuatieschema.
Uit Naarden zouden 8900 personen worden afgevoerd. De rest van de
inwoners, 600 personen, bleven achter om allerlei diensten draaiende te
houden. Via station Naarden-Bussum zouden 9 treinen vertrekken naar :
Bloemendaal (drie), Overveen (een), Aardenhout (een), Vogelenzang (een), Hoorn
(twee) en Blokker (een). Het aantal Naarders dat per gemeente werd ondergebracht
was: in Bloemendaal 6000, in Hoorn 1900 en in Blokker 1000.
Aan het einde van 1939 was het leger begonnen om weilanden in de omgeving
van Naarden onder water te zetten. In de 'Buitendijken' tussen Naarden en
Muiderberg werd IJsselmeerwater ingelaten. De weilanden kwamen 'dras' te
staan. In het Merwedekanaal werd het water opgezet tot 0,20 m boven NAP.
Zo was de toestand van 10 tot 12 mei 1940. Voor die tijd had men reeds het
vee uit Muiderberg afgevoerd naar plekken achter de Waterlinie. Het vee
van de Gooise boeren was begin mei, zoals ieder jaar, naar de Meenten
gebracht waar - ook tijdens alle oorlogsdagen - de koeien gemolken werden.
Belevenissen van een zevenjarig jongetje
Als zevenjarig jongetje beleefde ik deze meidagen intens. In mijn
herinnering is mij het volgende bijgebleven.
Vesting Naarden, tien mei 1940. Het is een dag met prachtig weer. We
spelen op het erf van de boerderij. Veel buurjongens zijn komen opdagen
met hun zelfgemaakte karren. Onze club heeft nog nooit zoveel karren
bij elkaar gehad. Oude kinderwagenonderstellen met twee plankjes erop
getimmerd. Bij de luxe exemplaren kun je zelfs de voorwielen sturen met
een stuk touw. We spelen na wat om ons heen gebeurt. Naarden is een
garnizoensplaatsje waar regelmatig militaire voertuigen rijden. Op ons
maakt dit grote indruk. We apen de soldaten na, vormen een transport en
rijden achter elkaar. Dan komt ma naar buiten: "Jongens allemaal naar
huis!" Het spel is afgelopen.
Thuis worden de ruiten in de achterkamer beplakt met bruine stroken
plakband. Dat is tegen vallende glassplinters bij explosies. Het zijn
voorzorgen op advies van de Luchtbeschermingsdienst. Voor ons raam met de
kleine sponningen is dat 'overbodige luxe'. De radio staat voortdurend
aan. Steeds hoor je een monotone stem: "Luchtwachtdienst, luchtwachtdienst
... parachutisten boven Haarlem ... luchtwachtdienst ..."
Het is Pinksteren en de zon schijnt door het raam naar binnen. we liggen
op de grond in de kamer. Buiten klinkt vliegtuiggeronk. Ik meen zelfs een
luchtgevecht gezien te hebben.
Derde Pinksterdag, 14 mei.
Grote paniek, we moeten weg, de boerderij
verlaten, Naarden verlaten! Mannen van de Luchtbeschermingsdienst gaan de
huizen langs. Ze bevelen iedereen zo snel mogelijk het hoognodige mee te
nemen en het huis te verlaten. Wij laden van alles en nog wat op de
motorbakfiets van mijn vader. Deze is normaal in gebruik bij het
melkventen, maar dient nu als vluchtvoertuig. Bovenop liggen beddengoed en
kussenslopen met inhoud. Op dit alles troon ik.
Mijn vader zet alle flessen melk, pap en yoghurt buiten op 't erf. "Dat is
voor de Nederlandse soldaten", zegt hij. Een probleem vormen de
huisdieren. De honden en katten redden zich wel, maar de geiten en
konijnen? Onze geit wordt in de hooischuur losgelaten met een teil water
om te drinken. Hooi is er genoeg. Er komen nog meer geiten bij. Alle
overige dieren worden losgelaten. Veel mensen brengen hun konijnen naar de
wallen, er zullen er niet veel van terugkomen. Het vee, koeien en paarden,
loopt op de Meent.
Als alles geregeld is, meldt iedereen zich bij het blokhoofd van zijn
straat. Wij verlaten onze boerderij en sluiten ons aan bij de stoet
vluchtelingen. Via de Sint Annastraat gaat het richting de Westwal. Bij de
opgang naar de kippenbrug ligt een gevulde sloop of dichtgeknoopt laken.
Het is een hele baal, ernaast staat huilend 'juffrouw' Colijn. We rijden
naar 'de Doorbraak'. Mijn oudere zussen lopen naast onze wagen met hun
fietsen aan de hand. een waakt angstvallig over het 'cententasje' aan haar
stuur. Het is gevuld met 'wisselgeld', een kluit van hoofdzakelijk rooie
centen. We verlaten de Vesting over de nieuwe Doorbraak. Ik herinner me
nog de opening en aanleg. Als ik opkijk naar de wallen, zie ik daarop
soldaten liggen met geweren. Voor mij zijn het goede bekenden en het grote
voorbeeld. Vaak hing ik rond bij de Promers en maakte een praatje met ze
als ze uit de ramen hingen. Verschillenden ervan, vooral het
keukenpersoneel, kende ik persoonlijk. Samen met mijn vader reed ik vaak
via de hoofdpoort naar de keuken van de Promerskazerne. Mijn vader leverde
daar melk en pap. Nog kort tevoren rende ik naar huis om sigaren te halen
voor een paar van deze soldaten. Mijn vader gaf ze prompt. Nu liggen deze
soldaten op de wallen en kijken de wegtrekkende burgers na. Mijn wereld
stort ineen. Ik huil en vraag of we nooit meer terugkomen. De
vestingbewoners zijn vluchtelingen geworden.
Ver zijn we niet gekomen, maar voor mij was dat wel het geval. In de
'buitenwijken' van Naarden worden de mensen ondergebracht (geconcentreerd
rond het 'afvoerspoorwegstation' Naarden-Bussum) Ons gezin vindt onderdak
bij aardige mensen in de Van der Helstlaan. De dochter des huizes is bij
de U.V.V. (Unie van Vrouwelijke Vrijwilligsters) 's Avonds slapen we in
een heel groot bed in een mooie grote slaapkamer. Achter het huis is een
terras en een vijvertje. Mijn oudste broer is in de wolken en wil er wel
blijven wonen. Ik vraag me steeds af of we ooit weer teruggaan. Toch is
het wel een avontuur. Het is 's avonds druk op straat, of beter gezegd 'in
de laan'. Bij het verkennen van de buurt komen we bekenden tegen en samen
bezichtigen we de omliggende lanen. Het is voor mij de eerste keer dat ik
hier kom. De grote rechthoekige vijvers tussen de villa's blijven later in
mijn gedachten verbonden met deze dagen. Mijn vader gaat in de namiddag en
's morgens melken op de Meent. Sommige mensen zijn alweer terug in de
Vesting, anderen hebben de Vesting niet verlaten.
Het Nederlandse leger heeft gecapituleerd. Ook wij gaan naar huis. Thuis
blijkt van de voorraad melkproducten slechts een flesje room te ontbreken.
Later op de dag wordt dit betaald door een 'juffrouw', die eerder
thuisgekomen was dan wij. Een vroege vorm van zelfbediening. Vooral een
tijdsbeeld waarin nog geen sprake was van normvervaging. Gewoon respect
voor mijn en dijn. De 'Nieuwe Orde' die volgde, maakte ook daar een eind
aan.
________________________________________
DE OMROEPER , OKTOBER 1994, JRG.7, NR. 4 [PAG. 121/126]
http:// stichtingvijverberg.nl F.J.J. de Gooijer
verlaten, Naarden verlaten! Mannen van de Luchtbeschermingsdienst gaan de
huizen langs. Ze bevelen iedereen zo snel mogelijk het hoognodige mee te
nemen en het huis te verlaten. Wij laden van alles en nog wat op de
motorbakfiets van mijn vader. Deze is normaal in gebruik bij het
melkventen, maar dient nu als vluchtvoertuig. Bovenop liggen beddengoed en
kussenslopen met inhoud. Op dit alles troon ik.
Mijn vader zet alle flessen melk, pap en yoghurt buiten op 't erf. "Dat is
voor de Nederlandse soldaten", zegt hij. Een probleem vormen de
huisdieren. De honden en katten redden zich wel, maar de geiten en
konijnen? Onze geit wordt in de hooischuur losgelaten met een teil water
om te drinken. Hooi is er genoeg. Er komen nog meer geiten bij. Alle
overige dieren worden losgelaten. Veel mensen brengen hun konijnen naar de
wallen, er zullen er niet veel van terugkomen. Het vee, koeien en paarden,
loopt op de Meent.
Als alles geregeld is, meldt iedereen zich bij het blokhoofd van zijn
straat. Wij verlaten onze boerderij en sluiten ons aan bij de stoet
vluchtelingen. Via de Sint Annastraat gaat het richting de Westwal. Bij de
opgang naar de kippenbrug ligt een gevulde sloop of dichtgeknoopt laken.
Het is een hele baal, ernaast staat huilend 'juffrouw' Colijn. We rijden
naar 'de Doorbraak'. Mijn oudere zussen lopen naast onze wagen met hun
fietsen aan de hand. een waakt angstvallig over het 'cententasje' aan haar
stuur. Het is gevuld met 'wisselgeld', een kluit van hoofdzakelijk rooie
centen. We verlaten de Vesting over de nieuwe Doorbraak. Ik herinner me
nog de opening en aanleg. Als ik opkijk naar de wallen, zie ik daarop
soldaten liggen met geweren. Voor mij zijn het goede bekenden en het grote
voorbeeld. Vaak hing ik rond bij de Promers en maakte een praatje met ze
als ze uit de ramen hingen. Verschillenden ervan, vooral het
keukenpersoneel, kende ik persoonlijk. Samen met mijn vader reed ik vaak
via de hoofdpoort naar de keuken van de Promerskazerne. Mijn vader leverde
daar melk en pap. Nog kort tevoren rende ik naar huis om sigaren te halen
voor een paar van deze soldaten. Mijn vader gaf ze prompt. Nu liggen deze
soldaten op de wallen en kijken de wegtrekkende burgers na. Mijn wereld
stort ineen. Ik huil en vraag of we nooit meer terugkomen. De
vestingbewoners zijn vluchtelingen geworden.
Ver zijn we niet gekomen, maar voor mij was dat wel het geval. In de
'buitenwijken' van Naarden worden de mensen ondergebracht (geconcentreerd
rond het 'afvoerspoorwegstation' Naarden-Bussum) Ons gezin vindt onderdak
bij aardige mensen in de Van der Helstlaan. De dochter des huizes is bij
de U.V.V. (Unie van Vrouwelijke Vrijwilligsters) 's Avonds slapen we in
een heel groot bed in een mooie grote slaapkamer. Achter het huis is een
terras en een vijvertje. Mijn oudste broer is in de wolken en wil er wel
blijven wonen. Ik vraag me steeds af of we ooit weer teruggaan. Toch is
het wel een avontuur. Het is 's avonds druk op straat, of beter gezegd 'in
de laan'. Bij het verkennen van de buurt komen we bekenden tegen en samen
bezichtigen we de omliggende lanen. Het is voor mij de eerste keer dat ik
hier kom. De grote rechthoekige vijvers tussen de villa's blijven later in
mijn gedachten verbonden met deze dagen. Mijn vader gaat in de namiddag en
's morgens melken op de Meent. Sommige mensen zijn alweer terug in de
Vesting, anderen hebben de Vesting niet verlaten.
Het Nederlandse leger heeft gecapituleerd. Ook wij gaan naar huis. Thuis
blijkt van de voorraad melkproducten slechts een flesje room te ontbreken.
Later op de dag wordt dit betaald door een 'juffrouw', die eerder
thuisgekomen was dan wij. Een vroege vorm van zelfbediening. Vooral een
tijdsbeeld waarin nog geen sprake was van normvervaging. Gewoon respect
voor mijn en dijn. De 'Nieuwe Orde' die volgde, maakte ook daar een eind
aan.
________________________________________
DE OMROEPER , OKTOBER 1994, JRG.7, NR. 4 [PAG. 121/126]
http:// stichtingvijverberg.nl F.J.J. de Gooijer
______________________________________
Afbeeldingen:
Hoofdpoort Promerskazerne
http://www.tgooi.info/naarden/promers01.jpg
Bron:
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_________________________________________________________
F.J.J. de Gooijer
http://gooijer.nl.jouwpagina.nl/
Voor afbeeldingen en foto's, zie:
http://gooiland.vijftigplusser.nl
_____________________________________________________
Labels: Geschiedenis Gooiland en de Erfgooiers
